Zondag 21 april is het precies 28 jaar geleden dat de VVB zich in een nationaal congres ondubbelzinnig uitsprak voor Vlaamse onafhankelijkheid. Onze toekomst in Europa: Vlaanderen onafhankelijk!, klonk het nieuwe paradigma. In de congresbesluiten lezen we: “Voor de VVB kan Vlaanderen binnen België de uitdagingen van Europa niet aan. Daarom kiezen wij vandaag voor een onafhankelijke staat Vlaanderen. Dit is trouwens de enige weg naar een vorm van staatkundige eenheid met Nederland. Alle Belgische bevoegdheden komen toe aan Vlaanderen en Wallonië, behalve die welke door hen aan een ander niveau toegewezen worden.”

Chaotische staatsstructuur

Dit standpunt heeft – helaas – nog niets van zijn actualiteitswaarde verloren. Verder in de congresbesluiten lezen we nog: “De VVB beschouwt federalisme en confederalisme in België als achterhaalde doelstellingen. Federale en confederale maatregelen zijn evenwel aanvaardbaar als tussenstap naar een onafhankelijk Vlaanderen, mits ze de tweeledigheid van België, de onaantastbaarheid van de grenzen, de eigen fiscale en financiële verantwoordelijkheid en de juiste verhouding via objectieve criteria respecteren.”

Ondertussen is de drieledigheid met Brussel als ‘région à part entière’ een feit. De Belgische staatshervormingen hebben weliswaar belangrijke bevoegdheden overgeheveld naar de gemeenschappen en gewesten maar hebben ons vooral een chaotische staatsstructuur opgeleverd aan een waanzinnige kostprijs voor de Vlaamse belastingbetaler. Men moet niet Vlaamsgezind zijn om vandaag vast te stellen dat tegenover de belastingen die we betalen een weinig performante overheid staat.

Artikel 7bis

Heden moeten we echter vaststellen dat, na vijf jaar communautaire stilstand, de dreiging reëel wordt dat bevoegdheden van het Vlaams gewest worden afgebouwd om terug naar het federaal niveau te worden overgeheveld. Voorlopig dieptepunt daarbij was de schertsvertoning rond de wijziging van artikel 7bis van de grondwet waarbij een paragraaf wordt toegevoegd waarin wordt voorgeschreven dat de overheden zullen samenwerken aan een doeltreffend klimaatbeleid overeenkomstig de doelstellingen, beginselen en modaliteiten die vastgesteld zijn in een bijzondere wet.

De Raad van State had immers geoordeeld dat het voorstel van bijzondere klimaatwet, dat een aantal experts in opdracht van de klimaatbetogers hadden uitgewerkt, ongrondwettig was. “Een bijzondere wet dient immers om bevoegdheden te verdelen,  niet om concrete klimaatdoelstellingen of een klimaatbeleid uit te stippelen”, zegt grondwetspecialist Stefan Sottiaux (KU Leuven). “Om constructief te zijn, heeft de Raad van State een aantal andere wegen voorgesteld. Een alternatief dat is voorgesteld, is om de grondwettelijke basis te creëren voor zulke klimaatdoelstellingen, door artikel 7bis aan te passen.”

Beknotting autonomie

Sottiaux wijst er echter op dat een wijziging van de grondwet voor het klimaat politiek minder onschuldig is dan het lijkt: “Het zou neerkomen op een staatshervorming, want het zou een nieuwe bevoegdheid geven aan de federale overheid. Het zou de autonomie van de gewesten inknotten om een eigen klimaatbeleid te voeren”. Deze poging tot verdoken staatshervorming, van minder Vlaanderen naar meer federaal, was een oefening die niets met het klimaat te maken heeft. Daartoe bestaan, gelukkig, andere wetgevende middelen en kanalen die efficiënter en sneller kunnen worden ingezet.

Volgens Sottiaux kan er gewerkt worden met verplichte samenwerkingsakkoorden, gekoppeld aan een responsabiliseringsmechanisme. Zo’n bonus-malussysteem bestaat al voor de gewesten om de CO2-uitstoot te beperken. Wie slaagt, krijgt een bonus. Wie de doelstellingen niet haalt, krijgt minder. Zelfs klimaatexperts, zoals professor Klimaatrecht Kurt Deketelaere (KU Leuven), verwachten weinig heil van een grondwetsherziening: “Er is veel bangmakerij voor niets, we hebben geen grondwettelijke bepaling nodig om een klimaatbeleid te voeren. Als eenieder in dit land, federale overheid en gewestelijke overheden, doen wat ze moeten doen met de bevoegdheden die ze gekregen hebben, binnen de organen die daarvoor gecreëerd zijn, dan kunnen we perfect een klimaatbeleid voeren.”

Paradigmaverschuiving

Het is dus glashelder dat het klimaat een politieke agenda van herfederalisering moet camoufleren. De lijst van 40 artikels die door de Kamer werd vastgelegd opent de doos van Pandora, waarvan zo angstvallig werd beweerd dat ze dicht diende te blijven. Deze doos staat daarmee wijd open. Niet richting méér Vlaanderen, wél richting méér België. Dat is voor de VVB onaanvaardbaar.

De VVB doet dan ook een oproep aan alle Vlaams senatoren om niet mee te werken aan het verder ontmantelen van de autonomie die Vlaanderen moeizaam verkregen heeft en meer dan ooit nodig heeft. En om, bijgevolg, geen enkel artikel van de grondwet voor herziening vatbaar te verklaren. Na zes mislukte staatshervormingen: liever geen grondwetswijziging dan opnieuw blijven morrelen in de marge.

De Vlamingen dienen – eindelijk – af te stappen van het heilloze pad van Belgische staatshervormingen. Er is inderdaad nood aan een paradigmaverschuiving. Om wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn te parafraseren zou men kunnen stellen dat gedurende enige tijd het mogelijk was om via kleine wijzigingen het federaal model aan te passen aan de nieuwe realiteit, maar ondertussen komt de federale staatsstructuur door de opeengestapelde aanpassingen steeds meer onder druk door onduidelijkheden, uitzonderingen en uiteindelijk ook onrechtvaardigheden. Daarom is het moment gekomen voor een nieuw paradigma: Vlaamse onafhankelijkheid door een Vlaamse grondwet die door en voor het Vlaamse volk in ons Vlaams parlement dient tot stand te komen.