Prof. dr. Eric Ponnette
Oud voorzitter van het AK-VSZ
Opinie: Een chronologie van regeringsvorming sinds 26 mei 2019
Prof.dr. Eric Ponette, oud voorzitter van het AK-VSZ, brengt in dit opiniestuk een chronologische samenvatting van de regeringsvorming en legt het verband met de coronacrisis. Het artikel verscheen op papier in ‘Periodiek’, het ledenblad van het Vlaams Artsenverbond.
REGERINGSVORMINGEN EN DE CORONACRISIS
De regeringsvormingen na 26 mei 2019
Even het geheugen opfrissen (1).
Op 26 mei 2019 waren er in België regionale, federale en Europese verkiezingen.
Minister-president Oliver Paasch II won de sprint met de eedaflegging van de regering van de Duitstalige Gemeenschap op 17 juni 2019. Daarop volgde de Brusselse Hoofdstedelijke regering Vervoort III op 18 juli. De Waalse regering Di Rupo III legde de eed af op 13 september en de Franse Gemeenschaps-regering Jeholet op 17 september. Minister-president Jan Jambon sloot de vorming van de deelstaatregeringen af met de eedaflegging van de Vlaamse regering op 2 oktober.
ONAF, het ledenmagazine van de VVB
Categorieën
Bekijk hier de cartoons van Van Mol
Archief nieuwsberichten
Doch de vorming van de federale regering verloopt stukken moeilijker.
Ter herinnering. Met het vertrek van de N-VA wegens de onenigheid met het VN-Migratiepact (Marrakeshpact) op 9 december 2018 geraakte de regering Michel haar meerderheid kwijt (Michel II). Desondanks bleef ze functioneren, vanaf 21 december 2018 weliswaar als een regering van lopende zaken en overbrugde ze de verkiezingen; bij het vertrek van Michel op 27 oktober 2019 werd hij vervangen door Sophie Wilmès (regering Wilmès I).
Reeds op 30 mei 2019 stuurde de koning Didier Reynders en Johan Vande Lanotte als informateurs in het veld om de toestand af te tasten; zij legden hun verslag neer op 7 oktober 2019. De als preformateurs op 8 oktober uitgezonden Geert Bourgeois en Rudy Demotte gaven hun opdracht zonder resultaat terug op 5 november 2019. Daarna volgden nog twee informatierondes: eerst die van Paul Magnette (5 november 2019 – 10 december 2019), daarna die van Joachim Coens en Georges-Louis Bouchez (10 december 2019 – 31 januari 2020).
Aanvankelijk leek koninklijk opdrachthouder Koen Geens (31 januari 2020 – 11 februari 2020) op basis van het verslag van zijn voorgangers in zijn opdracht om een regering te vormen met deelneming van PS en N-VA te lukken. Doch PS-voorzitter Magnette blies de besprekingen in de media op, zodat Koen Geens zijn opdracht dezelfde dag teruggaf aan de koning. Politicoloog Carl Devos gaf als commentaar over de manier waarop PS-voorzitter Magnette zowel N-VA-voorzitter De Wever als SP.A-voorzitter Rousseau te grazen heeft genomen:
“Bedrog van deze omvang is echt uitzonderlijk. Als je in de Wetstraat een akkoord bevestigt met een ritueel, door elkaar de hand te geven of in dit geval de ellebogen tegen elkaar te drukken, wil een erecode dat je dat akkoord respecteert. Zeker als de partijvoorzitters hun woord geven, geldt dat als een heilig verbond. En dan zie je dat de voorzitter van de grootste Franstalige partij, in een crisis zonder weerga, een gegeven woord niet nakomt” (2).
REPORTERS©Jan Van de Vel
Op 19 februari 2020 vaardigde de koning Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) af om de onderhandelingen vlot te trekken. Na talloze gesprekken en onder druk van de toenemende crisis door het coronavirus, slaagden beide koninklijke opdrachthouders erin op 15 maart tien partijen een akkoord te doen sluiten: MR, Open Vld, CD&V, N-VA, PS, Sp.a, Groen, Ecolo, cdH en DéFi. De regering Wilmès I ging aan de Kamer een vertrouwensstemming vragen, waardoor zij een tijdelijke minderheidsregering zou worden met gedoogsteun vanuit de oppositie. Deze regering, Wilmès II, zou een beperkte looptijd hebben en zich beperken tot de bestrijding van de coronacrisis. Hiervoor zou de regering ook volmachten van het parlement krijgen, gesteund door de tien partijen.
En zo geschiedde. Op 16 maart ll. benoemde de koning Sophie Wilmès (MR) tot koninklijk formateur met als opdracht een regering te vormen met de partijen Open Vld, CD&V en MR. Toen bleek dat N-VA de regering Wilmès II geen vertrouwen zou geven in het parlement, maar wel zou instemmen met bijzondere volmachten. Op 17 maart ll. legde Wilmès opnieuw de eed af als eerste minister; haar regering zal uit dezelfde ministers bestaan als de regering Wilmès I. Zij vroeg het parlement om voor zes maanden volmachten en vertrouwen te verlenen., uitsluitend om de coronacrisis te bezweren. Intussen wordt er verder gezocht naar een regering met een parlementaire meerderheid en een volwaardig regeerakkoord. Op 19 maart ll. vond de vertrouwensstemming plaats en op 26 maart stemde de Kamer in met de gevraagde volmachten.
Reporters © STAG
De coronapandemie
Meerdere organen zijn verantwoordelijk voor een goed verloop. Voor het overleg inzake de volksgezondheid zijn er de “Rik Assessment Group” (risicoanalyse door experten van Sciensano en de gezondheidsautoriteiten), de “Risk Management Group” (maatregelen door politici van federale staat en deelstaten op basis van het advies van RAG) en een “Wetenschappelijk comité Coronavirus” (wetenschappelijk advies). Hieraan is nog een “Evaluatiecel” toegevoegd. Om beslissingen voor te bereiden zijn nog 7 specifieke cellen verantwoordelijk, o.a. een “socio-economische cel” en een “Economic Risk Management Group”. Tenslotte is de “Nationale Veiligheidsraad” verantwoordelijk
Voor het nemen van beslissingen; die worden voorbereid door het “Federaal Coördinatiecomité” (3).
Medische doelstelling en uitdagingen
De voornaamste doelstelling van de medische experten was de besmetting zodanig in te dijken dat de ziekenhuizen, met inbegrip van de eenheden intensieve zorgen, de opvang van besmette personen aankonden. Daarom herbestemden de ziekenhuizen een aantal bedden voor coronapatiënten en verhoogden zij het aantal bedden in de intensieve zorgen eenheden. De experten volgden dagelijks meerdere parameters op: het aantal nieuwe gesignaleerde besmettingen, het aantal nieuwe ziekenhuisopnames, het aantal patiënten in intensieve zorgen en het aantal overlijdens. De voornaamste maatregelen naar de bevolking toe waren een uitgebreide afzondering van personen en vergrendeling van socio-economische activiteiten op 13 maart ll., afstand houden, frequent handen wassen en ontsmetten, mondmaskers en testen op coronavirus.
De huisartsen kregen een belangrijke taak toebedeeld in de triage (Corona besmet of niet? Vervolgens: thuis uitzieken of hospitalisatie?) en in het testen op corona.
Dankzij deze belangrijke inspanningen slaagden de verantwoordelijken er voorlopig in om de besmetting beheersbaar te houden.
De uitdaging op middellange termijn is de medische beheersbaarheid van de coronacrisis handhaven tijdens de uittrede uit de afzondering/vergrendeling in afwachting van een vaccin en medicatie. In die uittrede zullen uitgebreid testen en (telefonische) contactopsporing een belangrijke rol spelen. De hoop was met een (elektronische) app sneller te werken, maar die zit in de koelkast wegens technische en privacy redenen (4). Het officiële reproductiegetal (hoeveel anderen een besmette persoon aansteekt) was door de coronamaatregelen gedaald tot 0,6 op 5 mei ll. Stijgt dat weer tot 1, dan kan het virus weer beginnen te woeden en zijn nieuwe maatregelen nodig (5).
Welke lessen trekken?
Preventieplanning
”De belangrijkste fouten zijn niet gemaakt tijdens, maar vóór de coronacrisis. (…) De Vlaamse en de federale overheid hadden geen pandemieplan, de ziekenhuizen en de woonzorgcentra evenmin. Daarom waren er geen mondmaskers, geen testmateriaal, geen contactonderzoekers” (6).
Het was sinds de Spaanse griep in 1917 geleden dat Europa nog te maken kreeg met dergelijke levensgevaarlijke epidemie en we kregen weinig tijd voor de organisatie van de verdediging. Laten we bijgevolg mild zijn bij de beoordeling van de fouten die werden begaan.
Uiteraard zullen we lessen moeten trekken uit deze pandemie, waarbij vermeende fouten erkend worden als onterecht en begane fouten niet onder de mat geveegd worden.
Zo lag minister van Welzijn en Volksgezondheid Wouter Beke vanuit meerdere media onder vuur wegens het hoge aantal coronaoverlijdens in de woonzorgcentra, zodat journalist Jasper D’Hoore aan viroloog Steven Van Gucht in De Tijd van 11 april ll. de vraag stelde:
“Hebben we te veel aandacht gegeven aan de ziekenhuizen en te weinig aan de rusthuizen?”
Waarop Van Gucht antwoordde:
“De ziekenhuizen lopen de grootste risico’s, dus is het niet abnormaal dat eerst daar werd gekeken. Maar er zijn ook al vroeg plannen gemaakt voor de woonzorgcentra. Het niet meer toestaan van bezoek was een van de eerste maatregelen die werd genomen. (…) Ik weet niet of we zoveel meer hadden kunnen doen. Natuurlijk had het personeel vanaf dag één maskers moeten kunnen dragen, maar dan moeten die beschikbaar zijn.”’ (7)
Jan Smets, ex-gouverneur van de Nationale Bank, reageerde in een interview:
“Maar nu alles getest is, zie je toch dat de percentages bewoners en personeelsleden die besmet geraakt zijn, heel goed meevallen. Het grootste probleem was het gebrek aan materiaal in het begin. Maar daar worstelen alle landen mee.” (8).
Minister Koen Geens noteerde dat de oversterfte in de Vlaamse rusthuizen nauwelijks hoger is dan in de rest van de bevolking tussen de 65 en de 84 jaar: 0,22 per duizend inwoners in vergelijking met 0,20 (9).
Dat voortaan medisch beschermingsmateriaal in eigen land moet geproduceerd worden en voorraden veilig gestockeerd moeten worden (10), zal intussen wel doorgedrongen zijn.
Woonzorgcentra
Margot Cloet, topvrouw van Zorgnet-Icuro, die tijdens de coronacrisis vocht voor de bewoners en het personeel van haar woonzorgcentra zoals een leeuwin voor haar bedreigde welpen, pleitte reeds vóór de coronacrisis voor een aantal aandachtspunten. De zorg voor zwaar zorgbehoevenden kan en mag geen commercieel product zijn. De winst moet de bewoners ten goede komen door te blijven investeren in kwaliteitsverbetering, tewerkstelling, innovatie en infrastructuur (11).
Dirk Lips, directeur woonzorggroep Curando, stelt voor na te denken over de vorm van samenwerking met huisartsen en ziekenhuizen (12).
Een groep artsen van UZ Leuven samen met rector Luc Sels herinnert eraan dat zij reeds jaren terug twee documenten opstelden: ‘Voorstel voor een wetgevend initiatief voor de beheersing van zorginfecties in woon- en zorgcentra” en een “voorstel om de zorgnoden in woonzorgcentra beter te kunnen inschatten”. Aan beide voorstellen werd tot hier toe weinig gevolg gegeven (13).
Frank Van Massenhove wees op het tekort aan personeel in de woonzorgcentra (14).
In “De afspraak op vrijdag” 8 mei ll. pleitten Yves Leterme, Rik Van Cauwelaert en Liesbeth Van Impe voor een gedeeltelijk hogere kwalificatie van het personeel in de woonzorgcentra wegens de toenemende ziektegraad van de bewoners en voor een hogere verloning van het personeel (15).
Institutioneel
In een interview in De Standaard werd aan minister Alexander De Croo de vraag gesteld: “Moet de gezondheidszorg opnieuw gefederaliseerd worden of net verder geregionaliseerd?” Hij antwoordde:
“Het lijkt mij logisch dat de gezondheidspreventie opnieuw naar het federale niveau verhuist. Het is toch om onnozel van te worden dat we op federaal niveau aan het harken zijn om contact tracing op poten te zetten, terwijl de twee gemeenschappen min of meer hetzelfde doen. Ik kan alleen maar vaststellen dat de ziekenhuizen (federale bevoegdheid, red.) nooit een capaciteitsprobleem hebben gehad.” (16)
Minister Koen Geens reageerde hierop in Knack:
”De gezondheidszorg zou ik dan weer wél regionaliseren. De discussie over de contingentering van de artsen (…) houdt dan eindelijk op, en de zorg zit best zo dicht mogelijk bij de mensen.” (9)
Sinds de coronacrisis spraken nog anderen zich zoals Koen Geens uit voor verdere defederalisering van de gezondheidszorg, onder meer wegens de huidige versnippering van bevoegdheden in die sector [9 ministers van Volksgezondheid in de interministeriële conferentie (17, 18)]: CD&V-voorzitter Joachim Coens (19, 20), Rolf Falter, hoofd van het Bureau van het Europees Parlement in België (21) en Piet Vanthemsche, voorzitter van Wit-Gele Kruis, van de Belgische Federatie van Voedselbanken en van ziekenhuisnetwerk Briant (22).
Er is trouwens geen principiële tegenspraak tussen autonomie van de deelstaten inzake volksgezondheid en samenwerking met de federale overheid tijdens een pandemie.
In een podcast met deelnemers Isabel Albers en Rik Van Cauwelaert, verwees deze laatste naar de door sommigen verspreide mening dat wat misliep in België te wijten was aan de 9 ministers van Volksgezondheid. Doch hij wees er op dat Duitsland (waar de gezondheidszorg gedeeltelijk gedefederaliseerd is, red.) het in de coronacrisis niet zo slecht doet (23) en dat de stelling dat defederalisering een nadeel zou zijn, daar dus niet opgaat. Waarop Isabel Albers reageerde dat eenheid van commando belangrijk is in crisissituaties (24). Ook andere auteurs beklemtoonden het belang van die vorm van samenwerking in Duitsland (25, 26).
Ook in België was de werkingswijze analoog. Guy Tegenbos formuleerde het zo:
“Wie bestuurde federaal België de afgelopen weken, en wie deed alle overheden in dezelfde richting marcheren? De Nationale Veiligheidsraad (…) waaraan de federale staat en de deelstaten deelnemen. De deelstaten brachten de legitimiteit die de kaduke federale minderheidsregering niet had. Een confederale constructie dus.” (27)
Economisch
De economische gevolgen van de coronacrisis zijn ernstig.
Uit de gegevens van bedrijfsdata-expert Graydon blijkt dat een op de vier Vlaamse bedrijven extra geld nodig heeft om te kunnen herstarten. Zo niet dreigt het faillissement (30, 31). Volgens de Nationale Bank dreigen 250.000 Belgen hun baan te verliezen door corona: bedrijven plannen 180.000 ontslagen en 70.000 zelfstandigen verwachten faillissement (32). Brussels Airlines kondigde aan 1.000 van de ruim 4.000 jobs te zullen schrappen (33). Tenslotte verwacht de Europese Commissie als voorlopige coronarekening voor de Belgische overheden een begrotingstekort van bijna 9 % van het bbp en een oplopende staatsschuld van bijna 114 % van het bbp (34, 35).
Om aan die sombere vooruitzichten het hoofd te bieden raden Paul Verdin, professor Strategie Solvay Brussels School en KU Leuven, en Nick Van Heck, partners ELP Network, hoofdzakelijk innovatie aan (36). Peter De Keyzer, manager partner Growth Inc, stelt voor te investeren in zaken die ons welvaart opleveren zoals infrastructuur, isolatie van woningen, elektrificatie van het wagenpark, de energievoorziening, en incentives te scheppen om investeringen in kmo’s fiscaal aantrekkelijk te maken (37). Koen Schoors, hoogleraar economie UGent, legt de klemtoon op het terughalen van strategische sectoren met meer lokale toegevoegde waarde en op het dusdanig ontwerpen van producten en diensten dat de toegevoegde waarde lokaal blijft (38). Gert Peersman, eveneens hoogleraar economie UGent, brengt tenslotte de boodschap dat alleen investeringen, die de productiviteit verhogen, zichzelf zullen terugverdienen en de schuldgraad zullen doen dalen (39).
Laten we afsluiten met een woord van waardering en dankbaarheid voor allen die werkzaam bleven in de gezondheidssector tijdens de coronacrisis. Dat zijn alle collega’s, zowel huisartsen als specialisten, de verplegenden en zorgverleners in ziekenhuizen, woonzorgcentra en thuiszorg, en alle andere mensen in de ondersteunende infrastructuur. Zij bleven op hun post met risico’s voor hun gezondheid. Zij voerden de eed van Hippocrates uit in de praktijk.
Eric Ponette, 17 mei 2020
Referenties
- Wikipedia: Regeringsformaties België 2019 – 2020
- Han Renard: Hoe het misliep tussen Paul Magnette en de Vlaamse kopstukken, www.knack.be 27.03.20
- crisiscentrum.be/nl/inhoud/federale-fase-crisisbeheer-op-nationaal-niveau
- Coronavirus COVID-19: Wat doet de overheid? www.info-coronavirus.be/nl/wat-doen-de-gezondheidsautoriteiten/
- Jasper D’Hoore: Vrees voor tweede besmettingsgolf door afbouw maatregelen, De Tijd 12.05.20
- Guy Tegenbos: Wat de eerste golf ons leert, De Standaard 13.05.20
- Jasper D’Hoore: Interview met Steven Van Gucht, De Tijd 11.04.20
- Henk Dheedene en Lukas Vanacker: Interview met Jan Smets, ex-gouverneur van de Nationale Bank, De Tijd 16.05.20
- Peter Casteels: Koen Geens (CD&V) : ‘De geschiedenis zal milder oordelen over Wouter Beke’, www.knack.be 12.05.20
- Wim Van de Velden: De week van Wim van de Velden, De Tijd 09.05.20
- Margot Cloet: Uw zorg is niet de zorg van de grote machtspelers in zorgvastgoed, www.tijd.be 05.07.19
- Dirk Lips: ‘Stilaan denken we aan het nieuwe normaal’, De Tijd 23.04.20
- Jan De Lepeleire, Bert Aertgeerts, Johan Flamaing, Martin Hiele, Chris Van Geet, Luc Sels: Wij hebben oudere mensen niet opgeofferd, De Standaard 12.05.20
- Frank Van Massenhove: Dodenhuizen, De Tijd 02.05.20
- De afspraak op vrijdag met Ivan De Vadder en gasten Yves Leterme, Rik Van Cauwelaert en Liesbeth Van Impe, 08.05.20
- Bart Brinckman en Christof Vanschouwbroek: Interview met Alexander De Croo (Open VLD), vicepremier en minister van Financiën, De Standaard 09.05.20
- Simon Andries: Regeringsonderhandelingen – Corona brengt regionalisering dichterbij, www.standaard.be 30.04.20
- Interministeriële Conferentie Volksgezondheid, COVID-19 – Wat u moet weten, www.mediquality.net 07.05.20
- Joachim Coens: ‘We leven in dit land echt in verschillende werelden, www.doorbraak.be 18.04.20
- Simon Andries en Jan-Frederik Abbeloos: Interview – CD&V-voorzitter Joachim Coens trekt lessen uit de crisis, De Standaard 02.05.20
- Rolf Falter: ‘Deze crisis opent perspectieven voor de vorming van een nieuwe regering’, www.knack.be 22.04.20
- Ewald Pironet en Walter Pauli: Interview economisch topadviseur Piet Vanthemsche: ‘Schrijf het op: er komt geen exit aan de coronacrisis, www.knack.be 05.05.20
- Tabel landenmortaliteit door corona, De Standaard 12.05.20
- Podcast Albers en Van Cauwelaert: ‘De Wetstraat ziet niet wat er nog op ons afkomt’, 30.04.20
- HDF: Gecentraliseerd bestuur of Confederalisme? ’t Pallieterke 16.04.20
- Jean Van Empten: Coronavirus zet politiek onder hoogspanning, De Tijd 08.05.20
- Guy Tegenbos: Van Ranst I wankelt, De Standaard 29.04.20
- Emily Nazionale: Elke kleine brandhaard meteen blussen, www.artsenkrant.com 14.05.20
- Eric Ponette: Naar een communautarisering van de gezondheidszorg en een Vlaamse Sociale Zekerheid, Periodiek jan-feb-maa 2017, p. 13-17, www.vlaamsartsenverbond.org
- Piet Depuydt, Bart Haeck en Thomas Roelens: Een op vier Vlaamse bedrijven zit door buffers, De Tijd 02.05.20
- Bart Haeck: Terug naar start, De Tijd 02.05.20
- Wouter Vervenne en Pieter Suy: Kwart miljoen Belgen dreigen baan te verliezen door corona, De Tijd 12.05.20
- Lukas Vanacker en Wim Van de Velden: Brussels Airlines snijdt kwart van personeel weg, De Tijd 13.05.20
- Kris Van Haver: Hogere groei dan in Duitsland, maar ‘zuiders’ begrotingstekort, De Tijd 07.05.20
- Rik Van Cauwelaert: Financiële mondmaskers, De Tijd 09.05.20
- Paul Verdin en Nick Van Heck: Het staat of valt met waarde creatie, De Tijd 07.05.20
- Peter De Keyzer: Hoop het beste, vrees het ergste, De Tijd 08.05.20
- Koen Schoors: Wij zijn corona, De Tijd 06.05.20
- Gert Peersman: Alleen de coronaschulden verdwijnen vanzelf, De Standaard 12.05.20
Deel dit bericht op uw sociale mediakanalen of verzend de link met een E-post bericht.
De Vlaamse Volksbeweging een duwtje in de rug geven? Uw steun zorgt ervoor dat de Vlaamse Volksbeweging haar werk kan blijven uitvoeren. Bovendien krijg je jaarlijks vanaf een bedrag van €40 een fiscaal attest.